Tројца монаси од манастирот “Света Богородица” пишуваат нова историја за Берово. Градот на југоистокот од Македонија кој никогаш не произведувал локум, сега го прави највкусниот и најнеобичен локум. Отец Фотиј, монахот за кого велат дека е мозокот за локумот, неодамна направи револуционерен чекор во локумопроизводството – го направи првиот чоколаден локум. Не прелиен со чоколадо, туку направен од чоколадо. Познавачите велат дека таков не се прави ниту во Турција, земјата што важи за изумител на оваа слатка. Монасите го прават локумот веќе една и пол година, но приказната почнала многу поодамна.
“Уште кога дојдовме овде, во 2002 година, почнавме да внесуваме промени. Со нашето настанување тука, ‘Света Богородица’ од црква стана манастир. Приближно во истиот период почнавме да произведуваме парфимиран темјан, а подоцна и сапун. Ги произведуваме и денес, но постојано баравме нешто ново што можеме тука да го произведеме. Јас сум слаткар по професија, па идејата за локумот се појави некако спонтано. На Света Гора, секој посетител го послужуваат со локум и со една чашка ракија, да се окрепи пред да си оди, а ние баравме нешто што ќе биде ем автентично ем ќе има учинок, економија за манастирот. Ни самиот не знам во кој момент решив да почнам да се обидувам да направам локум, а откако дојдов до успешна формула, почнав да експериментирам со vкусовите, аромите. Така експериментирајќи, дојдов до сегашниот чоколаден локум”, вели отец Фотиј, кој со денови се обидувал да ја пронајде вистинската густина за чоколадниот локум.
Рецептот за локумот и не е тајна. Се прави по истиот рецепт по кој се прави и крушевскиот локум од шеќер, вода и од скроб, но тајната е во дозирањето. Отец Фотиј вели дека треба да си мајстор, искусен во готвењето, за да ги погодиш вистинската доза и вистинското време на варење за локумот да излезе онаков каков што треба. “Иако е по истиот рецепт како крушевскиот, нашиот локум е сосема поинаков. Го валаме во кокос место во шеќер во прав, но се разликува и во мирисот и во вкусот. Не се лепи за забите, што ни беше исклучително важно и останува мек и кога е отстојан. Не беше лесно да дојдеме до точната формула. Пред да почнеме да правиме локум, марифетот ни го покажаа мајсторите во ‘Донија’. Еден мајстор ни помагаше и овде во првите денови, а потоа голем советник за сe што ќе ни требаше ни беа Интернетот и Јутјуб. И сега постојано се советуваме”, се пошегува отец Фотиј.
Тој, заедно со отец Онуфри, го подготвува локумот, а отец Исак им е логистика, ги завршува сите останати обврски за манастирот да функционира. Една од нив во студеното Берово е одржувањето на огнот. Во работилницата за локум, отец Фотиј особено внимава на температурата и на влажноста на воздухот, а хигиената е на ниво на лабораторија за лекови. Се влегува со посебни папучи, а на секој посетител отец Фотиј му става заштитна капа на главата. Бидејќи прават локум со сите видови овошје и јаткасти плодови што ги нуди Малешевијата, во работилницата имаат мал склад каде што, уредно спакувани, чуваат мелени калинки, мандарини, киви, лимони, ананас, вишни, кајсии, шумски јагоди…
Колку видови овошје имаат, толку видови локум прават, а на некои им додаваат и јаткасти плови. “На локумот од роза му ставаме и орев. Розата има силен мирис, но и покрај тоа, откако ќе се изеде локумот, во устата останува вкусот на орев. Тоа ни беше целта кога одлучивме да правиме и локум со роза. Во оној од калинки, пак, или во оној од капини има ситни семчиња оти плодовите се мелени.
Експериментирањето ни покажа дека ако ги ставиме цели, плодовите се сушат, па се добива локум со стуткано овошје. Затоа сe што ставаме е мелено. Правиме и мрсен локум, со шам од јајца. Сите останати се посни, вклучително и чоколадниот, во кој ставаме посно чоколадо”, вели отец Фотиј. Експериментирањето нема да заврши со чоколадниот локум. Тој е само последен од монашката работилница. Англиско тофи им е следниот предизвик. Планираат и проширување на производството.
Македонскиот локум се прави по рецепт од Солун
Рецептот за локум во Македонија го донеле чорбаџии кои имале бизниси во Прилеп и во Битола. Го купиле од Солун, оти своевремено рецептот се продавал, но не почнале да произведуваат туку му го продале на човек од Крушево. Неговите потомци и денес прават локум по тој рецепт, а по истиот рецепт е основата и на локумот кој го произведуваат монасите во Берово.
Монасите прават два вида локум. Едниот е со рок на траење од 3 до 6 месеци, а другиот има рок на траење од две години. Разликата е во времетраењето на варењето на локумот, но постои можност секој сам да му го продолжи рокот на траење на локумот. “Ако се чува соодветно, локумот ќе биде потраен, нема да се исуши. За нашиот локум, ние советуваме хартиената кутија да се стави во најлонска ќеса и да се чува во фрижидер. Така локумот најдолго време ќе биде мек, кога ќе се отвори кутијата”, советува отец Фотиј.
Локумот трае подолго ако се чува во ќеса
Плановите на отец Фотиј се истиот локум да се прави и во Скопје. “Сакаме да отвориме работилница и во Скопје. Во неа ќе вработиме луѓе што се без работа, а помагаат во манастирите. Така ќе ги згрижиме. Сакаме тоа да биде работилница, а ние овде да бидеме лабораторија, да пронаоѓаме нови вкусови, да правиме нови производи”, вели отец Фотиј. И во новата работилница сe ќе се прави рачно, оти отец Фотиј вели дека тоа го прави овој локум поразличен и повкусен од оние што фабрички се произведуваат. “Секое парче локум е префатено од нас. Откако ќе се свари, локумот рачно се сече, се вала во кокос и едно по едно локумче се става во кутии од по половина килограм. Понекогаш на помош за пакување ни доаѓаат деца. На тоа сме особено горди. Тоа го прават самоиницијативно”, вели отец Фотиј. Монашкиот локум засега е привилегија за малкумина. Не го продаваат по дуќани, а не е изложен никаде, дури и во манастирот.
Го купуваат само пријатели на монасите и пријатели на нивните пријатели. Може да се купи и во манастири
те во Вељуса и во скопско Љубанци и никаде на друго место. Отец Фотиј вели дека нивниот локум сам се продава, не му е потребна реклама. Сега произведуваат по 120 кутии неделно оти, покрај локумот, тројцата монаси имаат и други дневни обврски. Се надеваат дека наскоро ќе успеат да отворат работилница и во Скопје, што ќе го зголеми производството. Тоа ќе им донесе поголем буџет, кој, пак, за нив ќе значи поголеми можности за експерименти и за создавање нови производи. Слично како на Света Гора, монасите н# испратија со локум и се вратија во работилницата да го довршат пакувањето на чоколадниот локум, кој специјално го подготвија за да ни го покажат како го прават.
текст : Маја Илиевска-Пачемска
Фото: В. Тануровски
(објавено во ВЕСТ, 16 И 17 АПРИЛ 2017)